Реферат на тему: Лiтаратура эпохi асветнiцва. Агульныя асаблiвасцi развiцця беларускай лiтаратуры у эпоху Асветнiцтва

Введение

У 40-50-я гг. XVIII ст. iдэi Контррэфармацыi паступова сталi саступаць месца Асветнiцтву, якое развiвалася на мясцовай глебе пад стымулюючым уздзеяннем польскай i заходнееурапейскай грамадскай думкi.

Эпоха Асветнiцтва нарадзiла новага чалавека, новыя iдэалы. Яны знайшлi сваё увасабленне як у фiласофii, у практычнай дзейнасцi рэфарматарау, так i у лiтаратуры.

У другой палове XVII ст. лiтаратура развiвалася у крыху iншых умовах, чым у папярэднi перыяд.

Беларусь па-ранейшаму перажывала глыбокi палiтычны крызiс, працягвалася шляхецкая анархiя. Але эканамiчны заняпад змянiуся ажыуленнем у сельскай гаспадарцы, рамёствах, гандлi. Узнiклi буйныя мануфактуры (Гродна, Крычау, Слуцк, Ружаны).

З сярэдзiны XVIII ст. пачалiся настойлiвыя пошукi выхаду а зацяжнога крызiсу, звязаныя з актывiзацыяй элементау новага, капiталiстычнага укладу. У грамадскай думцы тон сталi задаваць прыхiльнiкi рэформ (I. Храптовiч, А. Тызенгауз, М. Бутрымовiч).

Iдэi Асветнiцтва аказалi дабратворны уплыу на развiццё грамадска-фiласофскай думкi Беларусi. Дзякуючы яе лепшым прадстаунiкам (К. Нарбут, Б. Дабшэвiч, А. Доугiрд, I. Храптовiч, М. Пачобут-Адлянiцкi, М. Карповiч, I. Яленскi i iнш.) сярэдневяковая схаластыка i абскурантызм часоу Контррэфармацыi сталi уступаць месца рэлiгiйнаму скептыцызму i рацыяналiзму, культу розуму. Вялiкую папулярнасць сярод мясцовых чытачоу набылi творы Ф. Вальтэра, Ж. Русо, Д. Дзiдро, рускiх i польскiх асветнiкау. Значны крок уперад зрабiла культура Беларусi. Пашырылася сетка друкарняу (Гродна, Магiлёу, Нясвiж, Полацк, Мiнск, Слонiм, Шклоу). Большую частку iх прадукцыi стала складаць лiтаратура свецкая, у тым лiку i мастацкая.

У 1776-1780 гг. у Гродна выходзiла першая на тэрыторыi Беларусi газета - польскамоуная "Gаzeta Grodzienska". Абнавiлася, стала больш свецкай адукацыйная сiстэма. У Гродна дзейнiчалi мастацка-тэатральная, медыцынская, ветэрынарная i iншыя школы, дзе вучылiся пераважна дзецi сялян. Характэрнай з'явай эпохi Асветнiцтва былi прыгонныя (прыдворныя) тэатры (Нясвiж, Слонiм, Гродна, Ружаны, Шклоу, Чачэрск i iнш.), якiя мелi арыгiнальны рэпертуар на польскай, лацiнскай, рускай i французскай мовах. Пастаноукi прыгонных тэатрау стымулявалi развiццё музыкi, выяуленчага i дэкаратыуна-прыкладнога мастацтва. У Гродна, Магiлёве, Вiцебску, Мiнску, Ружанах, Шклове i iншых гарадах Беларусi былi узведзены новыя палацы (часам цэлыя палацавыя ансамблi), ратушы i цэрквы. У мастацтве на змену "элiтарнаму" барока прыйшоу болып "масавы" класiцызм. Гэты мастацкi напрамак найбольш адпавядау грамадскiм тэндэнцыям эпохi Асветнiцтва.

Асветнiцкiя iдэi вызначылi асноуныя рысы тагачаснай эстэтыкi, якая, у адрозненне ад барочнай, крынiцай натхнення абвяшчала аб'ектыуную рэчаiснасць. Перад стваральнiкам мастацкага твора ставiлася задача актыуна умешвацца у жыццё, фармiраваць з чалавека грамадзянiна i патрыёта.

Асноунымi лiтаратурнымi напрамкамi эпохi Асветнiцтва з'яулялiся класiцызм i сентыменталiзм. Першы з iх апелявау да чалавечага розуму, другi - да сэрца, пачуццяу. Але i класiцысты, i сентыменталiсты былi перакананы у дзейснасцi мастацкага слова, у тым, што пiсьменнiк - гэта настаунiк, выхавальнiк грамадства.

I класiцызм, i сентыменталiзм выразна праявiлiся у шматмоунай лiтаратуры Беларусi эпохi Асветнiцтва. Беларускiя творы займалi у ёй яшчэ меншае месца, чым у часы барока. Асноунай лiтаратурнай мовай тагачаснай Беларусi з'яулялася польская мова. Тут нарадзiлiся або жылi класiкi польскай лiтаратуры Ю. Нямцэвiч, А. Нарушэвiч, Ф. Карпiнскi, Ф. Князьнiн, Ф. Багамолец i iнш. Пасля 1772 г. i асаблiва у 1790-я гг. актыуна распаусюджвалася руская мова. К канцу XVIII ст. узнiкла руская лiтаратура Беларусi (I. Сакольскi, Г. Дабрынiн, Л. Энгельгарт i iнш.). У Мiнску працавау выдатны паэт-лацiнiст, аутар паэмы "Птушыны збор" Мiхал Карыцкi. У дварах магнатау i шляхты пашырылiся французская i нямецкая мовы, на якiх пiсалiся панегiрычныя оды i чуллiвыя iдылii.

На такiм шматмоуным фоне даволi сцiпла выглядаюць здабыткi тагачаснай беларускай лiтаратуры. Як гэта на першы погляд нi парадаксальна, якраз на эпоху Асветнiцтва, калi развеялася ноч Контррэфармацыi i устанавiуся культ розуму, прыпадае найбольшы крызiс беларускай паэзii, драматургii i асаблiва прозы (яна была па сутнасцi прадстаулена толькi беларуска-польскiм зборнiкам анекдотау "Торба смеху", складзеным К. Жэрам). I прычыны гэтага крызiсу трэба шукаць як ва узмоцненай паланiзацыi мясцовага насельнiцтва, так i у пашырэннi нарматыунай эстэтыкi класiцызму, якая дапускала беларускае "прастамоуе" толькi у "нiзкiх", парадыйна-бурлескных жанрах. Для "высокiх" жанрау (трагедыя, ода) патрабавалася "высокая" (польская, лацiнская або стараславянская) мова. Моунае раздваенне назiраецца нават у творчасцi аднаго i таго ж аутара: у камедыйных творах К. Марашэускага i М. Цяцерскага ужываецца беларуская мова, а iх трагедыi на антычныя сюжэты у адпаведнасцi з эстэтыкай класiцызму напiсаны па-польску.

Лепшыя паэтычныя i драматычныя творы другой паловы XVIII ст. сведчаць, што зацяжны крызiс беларускай лiтаратуры паспяхова пераадольвауся. У эпоху Асветнiцтва створаны мастацкiя помнiкi, якiя па сваiм змесце i мове ужо цалкам належаць да прыгожага пiсьменства новага часу.

Оглавление

- Лiтаратура эпохi асветнiцва

- Агульныя асаблiвасцi развiцця беларускай лiтаратуры у эпоху Асветнiцтва

- Паэзiя

- Драматургiя спiс выкарыстаных крынiц